«Σχεδιάζοντας μια μικροδιδασκαλία βήμα προς βήμα»

Εισαγωγή

Η παρούσα εργασία εξετάζει το ζήτημα του σχεδιασμού ενός προγράμματος στα πλαίσια της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Αρχικά διερευνά τα συστατικά στοιχεία του: τίτλος, ώρες, προφίλ της εκπαιδευτικής ομάδας. Επιμένει στο ζήτημα του σκοπού και
των στόχων κι επισημαίνει την ιδιαίτερη σημασία τους για την αποτελεσματική λειτουργία κάθε διδακτικής ενότητας. Στο δεύτερο μέρος επιχειρεί το σχεδιασμό μιας μικροδιδασκαλίας. Αναζητώντας εκπαιδευτικές τεχνικές καθώς και τα κατάλληλα μέσα, η εργασία επιδιώκει να ολοκληρώσει την αποστολή του προγράμματος μέσα σε ένα συμμετοχικό εκπαιδευτικό κλίμα.
Η επινόηση και η οργάνωση εκπαιδευτικών διαδικασιών δεν είναι απλή υπόθεση ούτε για τον παραγωγό του εκπαιδευτικού προϊόντος (συντονιστική ομάδα) και τον μεσολαβητή του (εκπαιδευτή) αλλά ούτε και για τον καταναλωτή του (εκπαιδευόμενο). Ωστόσο είναι σημαντικό οι εκπαιδευτές να επιλέγουν ενεργητικές και συμμετοχικές μεθόδους διδασκαλίας ώστε να συμβάλλουν αποτελεσματικά στο σχεδιασμό και την οργάνωση ενός προγράμματος στα πλαίσια της Εκπαίδευσης Ενηλίκων.

1. Παρουσιάζοντας ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης Ενηλίκων
1.1 Τύπος οργανισμού
Το υπό εξέταση εκπαιδευτικό πρόγραμμα ονομάζεται «Εργατικά και Ασφαλιστικά θέματα στην πράξη» και διαρκεί 100 ώρες (50 ημέρες από τις 18:30 έως 20:30). Η παρακολούθησή του θα ολοκληρωθεί στις συνεδριακές αίθουσες του Δήμου Κατερίνης.
Τα ΚΕΚ του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έχουν αναλάβει την ευθύνη για το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ως οργανισμός εκπαίδευσης και κατάρτισης τα ΚΕΚ αποτελούν μέρος ενός διαρθρωμένου συστήματος εκπαίδευσης ενηλίκων (Βεργίδης, 2008: 56). Αποκλειστικός σκοπός τους, σύμφωνα με το ισχύον καταστατικό, είναι η «υλοποίηση προγραμμάτων άτυπης συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης» (Καραλής, 1999: 67). Συγκεκριμένα το ΚΕΚ του Υπουργείου αναπτύσσει δράσεις κυρίως σε ζητήματα που αφορούν την επαγγελματική αποκατάσταση ανέργων καθώς και τη δυνατότητα επαγγελματικής επιμόρφωσης των ήδη απασχολουμένων ατόμων .
Με βάση το θεσμικό πλαίσιο και τα πεδία εξειδίκευσης των ΚΕΚ, το δεδομένο πρόγραμμα εντάσσεται στην κατηγορία «επαγγέλματα οικονομίας και διοίκησης». Οι ενότητές του αναφέρονται σε ζητήματα που απασχολούν καθημερινά τα άτομα σε κάθε εργασιακό περιβάλλον. Φορέας υλοποίησης έχει οριστεί το προαναφερθέν ΚΕΚ, ενώ τη χρηματοδότησή του έχουν αναλάβει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ και την τοπική αυτοδιοίκηση.

1.2 Ομάδα ¬– στόχος
Ο αριθμός των εκπαιδευόμενων ανέρχεται στους 100, πρόκειται για 43 γυναίκες και 57 άντρες ηλικίας από 35 – 50 ετών. Το μορφωτικό τους επίπεδο είναι υψηλό, όλοι τους απόφοιτοι πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Το 75% των εκπαιδευομένων γνωρίζει μια ξένη γλώσσα (αγγλική) και το 88% έχει γνώσεις ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ορισμένα μέλη της εκπαιδευτικής ομάδας (30%) έχουν απασχοληθεί παλιότερα σε εταιρείες ιδιωτικού δικαίου. Σήμερα όλοι εργάζονται ως ανώτεροι υπάλληλοι στις υπηρεσίες του Υπουργείου. Για τη λειτουργικότερη οργάνωση του προγράμματος δημιουργήθηκαν 5 τμήματα των 20 ατόμων. Οι συναντήσεις τους διενεργούνται παράλληλα.

1.3 Διδακτικές ενότητες
Διερευνώντας λοιπόν, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ειδικές εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ανάγκες της ομάδας, προτείνονται οι εξής διδακτικές ενότητες:
Θέματα (διδακτικές ενότητες) Διδακτικές ώρες (κατά προσέγγιση)
Συλλογικές συμβάσεις εργασίας στην πράξη 20 ώρες
Απασχόληση: Μερική και Ολική 20 ώρες
Άδειες 12 ώρες
Ασφάλιση 12 ώρες
Χρονικά όρια εργασίας 12 ώρες
Πρόστιμα – ποινικές κυρώσεις 20 ώρες
Ανακεφαλαίωση 4 ώρες


1. 4 Σκοπός και στόχοι
Σκοπός του προγράμματος είναι η αναβάθμιση των υπηρεσιών του Υπουργείου Εργασίας καθώς και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας στα παραρτήματα του ΟΑΕΔ. Μετά το πέρας του προγράμματος οι εκπαιδευόμενοι υπάλληλοι θα είναι σε θέση:
 Να γνωρίζουν τις αλλαγές και τις τροποποιήσεις που αφορούν το ασφαλιστικό ζήτημα.
 Να περιγράφουν το νέο πλαίσιο στους υφιστάμενούς τους.
 Να σχεδιάζουν και να συστήνουν αρμόδια κέντρα πληροφόρησης που θα λειτουργήσουν μέσα στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών.
 Να διορθώνουν παραλείψεις και λάθη με τη βοήθεια νέων προγραμμάτων ηλεκτρονικής ενημέρωσης.
 Να εκτιμούν την ομαδοσυνεργατικότητα και την επικοινωνία και να εφαρμόζουν την έννοια της διαπραγμάτευσης στις εργασιακές τους σχέσεις.
 Τέλος, να προωθούν, σε συνεργασία με άλλες υπηρεσίες, μια δράση ενημέρωσης και υποστήριξης των εργαζομένων, ιδιαίτερα των αλλοδαπών, που τις περισσότερες φορές αγνοώντας τις νομοθετικές ρυθμίσεις, δε διεκδικούν τα δικαιώματά τους.

1.5 Η εκπαιδευτική στρατηγική
Ο σχεδιασμός και η οργάνωση του συγκεκριμένου προγράμματος προέκυψαν μέσα από τη διαδικασία ανάλυσης και καταγραφής αναγκών (Χατζηπαναγιώτου, 2001: 83). Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι βασικές ανάγκες καταγράφηκαν με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου. Σε αυτό συμμετείχαν οι πολίτες που επισκέφτηκαν το τελευταίο εξάμηνο τόσο τις δομές του Υπουργείου όσο και τους κατά τόπους ΟΑΕΔ. Αυτοί λοιπόν επεσήμαναν όσα συνοψίζονται παρακάτω:
• Οι πολίτες επιθυμούν να έρχονται σε επαφή με ενημερωμένους υπαλλήλους.
• Όσοι δε ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα ή δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά, προσδοκούν να πληροφορούνται για τις νέες ρυθμίσεις σε εργασιακά και ασφαλιστικά θέματα μέσα από εμπεριστατωμένες δομές.
• Αναμένεται ότι δημιουργώντας ένα τέτοιο δίκτυο ενημέρωσης και προστασίας του πολίτη, αρχίζουν να δημιουργούνται και οι κατάλληλες συνθήκες για την πάταξη της «μαύρης» εργασίας.
Κατά συνέπεια η διερεύνηση των αναγκών κατευθύνει το Υπουργείο στο σχεδιασμό ενός προγράμματος για την αναβάθμιση των υπηρεσιών του και της αποτελεσματικότητάς του. Για την επιλογή της κατάλληλης εκπαιδευτικής στρατηγικής λαμβάνονται υπόψη τόσο τα παραπάνω στοιχεία καθώς και το προφίλ της ομάδας – στόχος.
Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν, θεωρήθηκε ότι ταιριάζει περισσότερο η στρατηγική της επιστημονικής εξειδίκευσης καθώς ο κύριος στόχος της ταυτίζεται με εκείνον του προγράμματος. Η βελτίωση στον τομέα της παραγωγικότητας και της παροχής υπηρεσιών συνδέονται καθοριστικά με την κατάρτιση των στελεχών. Επιπρόσθετα οι επιχειρήσεις, οι οργανισμοί αλλά και οι φορείς ενδιαφέρονται για την προσαρμογή των στελεχών τους στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις. Αυτό σημαίνει ότι νέες γνώσεις και δεξιότητες θεωρούνται απαραίτητες για την επιβίωση στην αγορά εργασίας, άρα ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ανάλογων εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι επιβεβλημένοι (Βεργίδης, 2008: 66 – 67).





























2. Σχεδιάζοντας μια μικροδιδασκαλία
2.1 Περιγράφοντας το πλαίσιο της διδακτικής ενότητας
Η διδακτική ενότητα «Ασφάλιση» διακρίνεται σε 5 δίωρες συναντήσεις. Με την ολοκλήρωσή της οι εκπαιδευόμενοι θα είναι σε θέση να γνωρίζουν όλες τις αλλαγές που αφορούν το ασφαλιστικό σύστημα, όπως επισημαίνεται και στους αρχικούς στόχους του προγράμματος.
Ειδικότερα επιλέγονται ως βασική συνιστώσα της ενότητας το θέμα Υγειονομική περίθαλψη: τα δικαιώματα του ασφαλισμένου. Έτσι αναφορικά με τους εκπαιδευτικούς στόχους, ολοκληρώνοντας την ενότητα οι εκπαιδευόμενοι θα είναι ικανοί:
 Να συνθέτουν τα δεδομένα της νέας κατάστασης.
 Να συγκρίνουν τις τροποποιήσεις της τελευταίας δεκαετίας.
 Να συσχετίζουν τα δικαιώματα του εργαζόμενου με τις οικονομικές και τεχνολογικές μεταβολές της εποχής.
 Να κατηγοριοποιούν τις ανάγκες και τα προβλήματα υγείας του σημερινού ανθρώπου.
 Να οργανώνουν τις προτάσεις τους για την αναβάθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των εργαζομένων.
 Να επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους για την παρουσίαση της άποψής τους: έντυπες αναφορές, πίνακες με ποσοτικά στοιχεία, σχεδιαγράμματα, περιλήψεις σε power point κτλ.
 Να διερωτώνται για την έκβαση των μεταβολών σε οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο.
 Να αναπτύσσουν αισθήματα αλληλεγγύης και συνεργατικότητας.
 Να ενθαρρύνονται στις ομαδικές συζητήσεις.
 Να συνειδητοποιούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι, κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, όταν αγνοούν τις διεκδικήσεις τους.

2.2 Το πλαίσιο της μικροδιδασκαλίας
Αφού λοιπόν, έχει καθοριστεί το περίγραμμα της διδακτικής ενότητας, τα διδακτικά της αντικείμενα καθώς και οι επιμέρους στόχοι, στη συνέχεια επιχειρείται η περιγραφή της μικροδιδασκαλίας.
Τίτλος Μικροδιδασκαλίας: Το νομικό πλαίσιο της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των εργαζομένων

Μέρη
μικροδιδασκαλίας Στόχοι Διάρκεια Εκπαιδευτικές τεχνικές Εποπτικά
μέσα
1. Εισαγωγή
Γίνεται σαφές το θέμα. Ο εκπαιδευτής χρησιμοποιεί συγκεκριμένη άσκηση για να μετρήσει τον παλμό της ομάδας του: από τη μια γνωρίζει το επίπεδο γνώσεών της και τη σχέση της με τη δεδομένη θεματολογία και από την άλλη συγκεντρώνει στοιχεία που αφορούν τις ελλείψεις των εκπαιδευομένων (Courau, 2000: 57).
2. Κύριο Μέρος
Προτρέπουμε τους εκπαιδευόμενους να σχηματίσουν ομάδες και να συζητήσουν τι αλλαγές θα πρότειναν οι ίδιοι για το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Στον πίνακα αναγράφονται ερωτήματα γύρω από τα οποία θα προβληματιστούν οι εκπαιδευόμενοι. Τους ενημερώνουμε ότι οφείλουν να παρουσιάσουν τα κυριότερα σημεία της συζήτησής τους με τη βοήθεια διαθέσιμων εκπαιδευτικών μέσων. Ο εκπαιδευτής θα ήταν πιο αποτελεσματικό να παρέμβει μόνο εφόσον έχουν ολοκληρωθεί οι παρουσιάσεις των ομάδων εργασίας για να συνοψίσει τα κυριότερα σημεία και να τους βοηθήσει στην επαναδιατύπωση των αρχικών τους προβληματισμών. Με αυτό τον τρόπο επαληθεύεται ο ρόλος του εκπαιδευτή ως μέλος της ομάδας και προστατεύεται η σχέση εκπαιδευτή - εκπαιδευόμενου από τις μέχρι τώρα παραδοσιακές αντιλήψεις (Rogers, 1999: 227).
3. Επίλογος
Γίνεται μια προσπάθεια σύνθεσης των βασικότερων σημείων που εντόπισαν οι εκπαιδευόμενοι ώστε να συνεχιστεί το δεύτερο μέρος της ενότητας.


1.Οιεκπαιδευόμενοι συνειδητοποιούν τις ελλείψεις και τις γνώσεις τους σχετικά με το θέμα.
1. Περιγράφουν αλλαγές στο νέο νομικό πλαίσιο.

2. Εφαρμόζουν τη νέα γνώση και συνθέτουν τις δικές τους προτάσεις.
2. Αξιολογούν την υπάρχουσα γνώση μέσα από πραγματικές καταστάσεις κι αμφισβητούν υπάρχουσες ρυθμίσεις.
2. Καθορίζουν τις αρμοδιότητες των μελών της ομάδας.



3. Συνθέτουν με τον τρόπο της επιλογής τους (κείμενο, διάγραμμα, πίνακα κ.α.) τα συμπεράσματά τους. 2΄λεπτά






5΄λεπτά











8΄λεπτά Τεχνική της αναπαράστασης





Εργασία σε ομάδες








Κείμενα






Διαφάνειες, Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, Εικόνες, Διαγράμματα






































2.3 Ο σχεδιασμός και η οργάνωση μιας συνάντησης της εκπαίδευσης ενηλίκων
Κατά την πρώτη ώρα της συνάντησης (45΄) ο εκπαιδευτής μοιράζει στους εκπαιδευόμενους ένα επίκαιρο άρθρο, όπου αναφέρονται οι επικείμενες αλλαγές (2΄). Στην προσπάθειά του να είναι αντικειμενικός ο εκπαιδευτής επιλέγει έντυπα που σχολιάζουν και τις δύο πλευρές του ζητήματος, ώστε να μη θεωρηθεί ότι κατευθύνει την ομάδα.
Ο στόχος της συγκεκριμένης τεχνικής είναι να απελευθερώσει τις σκέψεις και τις ανησυχίες των εκπαιδευομένων. Διατυπώνει το νέο μαθησιακό συμβόλαιο ως προς τη νέα συνάντηση κι έπειτα τους εξηγεί τα βασικά σημεία της (10΄). Τους αφήνει λοιπόν, να επεξεργαστούν το προς μελέτη αντικείμενο για λίγη ώρα (20΄) και να κρατήσουν δικές τους σημειώσεις. ο εκπαιδευτής αφιέρωσε μεγάλο μέρος του διδακτικού χρόνου στη συζήτηση. Η ομάδα φανέρωσε τις απορίες και τις ανησυχίες της θέτοντας το αρχικό πρόβλημα σε νέες βάσεις (10΄). Ο εκπαιδευτής καταγράφει τα βασικότερα σημεία στον πίνακα, τα οποία και θα αποτελέσουν τον πυρήνα για την επόμενη μικροδιδασκαλία.
Στο δεύτερο μέρος εκπαιδευτής επιζητά τρόπους που θα ευαισθητοποιήσουν τους εκπαιδευόμενους. Μέσα από την προβολή μιας 20΄βιντεοταινίας για τα εργασιακά δεδομένα κατά τον 21ο αιώνα, κινητοποιεί τους εργαζόμενους να σκεφτούν και να ανταλλάξουν απόψεις. Οι εκπαιδευόμενοι παρακολουθούν συνεντεύξεις εργαζομένων όπου αναφέρονται οι προβληματισμοί τους και οι δυσλειτουργίες του συστήματος.
Σε μια πρώτη παρουσίαση του θέματος οι εκπαιδευόμενοι εκφράζουν τις απόψεις τους ελεύθερα με τη βοήθεια του brainstorming. Με αφορμή το συγκεκριμένο βίντεο διατυπώνουν ιδέες και απόψεις ως προς τις παραμέτρους που έθεσε ο εκπαιδευτής. Με τη βεβαιότητα ότι δεν υπάρχουν λανθασμένες απαντήσεις οι εκπαιδευόμενοι χαλαρώνουν και συμμετέχουν σε μια διαδικασία που μοιάζει με παιχνίδι. Ακούν ο ένας τον άλλο και αισθάνονται ότι με τις σκέψεις τους κατορθώνουν να προσδώσουν στο αρχικό θέμα νέες διαστάσεις (Κόκκος, 1999: 53).
Ωστόσο για να χρησιμοποιηθούν οι παραπάνω ιδέες ο εκπαιδευτής τους προτρέπει και πάλι να χωριστούν σε ομάδες εργασίας, όχι απαραίτητα με την προηγούμενη σύνθεση. Με γνώμονα όσα προαναφέρθηκαν αναλύουν τις υποχρεώσεις του εργοδότη και τα κεκτημένα των εργαζομένων αναφορικά με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τις άδειες ασθένειας και τα βοηθητικά επιδόματα. Τους ενθαρρύνει να καταγράφουν τις ιδέες τους χρησιμοποιώντας μέσα που αποτυπώνουν ευκρινώς τις σκέψεις τους (κείμενο, διάγραμμα, εικόνες).
Στο τέλος του δεύτερου 45΄ο εκπαιδευτής εμφανίζεται για να βοηθήσει τους εκπαιδευόμενους να καταλήξουν σε ορισμένα συμπεράσματα. Παρόλα αυτά επιθυμεί να έχουν εκείνοι τον τελευταίο λόγο και ζητά από τις ομάδες εργασίας να ορίσουν κάποιον εκπρόσωπο που θα ανακοινώσει τις θέσεις του συνόλου. Έτσι κάθε μικρή ομάδα παράγει το δικό της εκπαιδευτικό υλικό και είναι υπεύθυνη για την ορθή του αξιοποίηση.

Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας η εργασία διερευνά τον τρόπο σχεδιασμού και οργάνωσης ενός προγράμματος Εκπαίδευσης Ενηλίκων με βάση τις προϋποθέσεις που ορίζουν συγκεκριμένοι φορείς. Επισημαίνει τα κυριότερα σημεία που ο εκπαιδευτής ως υπεύθυνος αναλαμβάνει να φροντίσει. Εξετάζει επιγραμματικά τις δυσκολίες και τα εμπόδια που συναντά στην προσπάθειά του να διαμορφώσει το σύνολο του εκπαιδευτικού προγράμματος κατάλληλο για ενήλικες.
Επιχειρώντας να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ο γράφων διαπίστωσε ότι:
 Ο σχεδιασμός και η οργάνωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων πρέπει να υπακούν σε μια κοινή φιλοσοφία που επινοούν οι αρμόδιοι φορείς υλοποίησης και χρηματοδότησης.
 Τα περισσότερα εκπαιδευτικά προγράμματα θεωρούνται απαίτηση των συνεχών και ραγδαίων αλλαγών που βιώνουν οι άνθρωποι καθημερινά.
 Ο εκπαιδευτής δε λειτουργεί ως εκτελεστικό όργανο ειλημμένων αποφάσεων αλλά οφείλει μαζί με τους εκπαιδευόμενους να δώσει πνοή στις παραμέτρους του προγράμματος και να τις τροποποιήσει αν χρειαστεί.








Βιβλιογραφία
Βεργίδης, Δ. (2008). Εισαγωγή στην Εκπαίδευση Ενηλίκων: η εξέλιξη της Εκπαίδευσης Ενηλίκων στην Ελλάδα και η κοινωνικοοικονομική λειτουργία της τ. Β΄, Πάτρα: ΕΑΠ
Courau, S. (2000), Τα βασικά εργαλεία του Εκπαιδευτή Ενηλίκων. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο
Καραλής, Θ. (1999). Οργάνωση και διαχείριση προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο Βεργίδης Δ., Καραλής Θ. (επιμ.) Εκπαίδευση Ενηλίκων τόμος Γ΄: Σχεδιασμός, οργάνωση και αξιολόγηση προγραμμάτων. Πάτρα: ΕΑΠ
Κόκκος, Α. (1999), Οι εκπαιδευτικές τεχνικές. Στο Βαϊκούση Δ., Βαλάκας Ι., Κόκκος Α., Τσιμπουκλή Α. (επιμ.) Εκπαίδευση Ενηλίκων τόμος Δ΄: Εκπαιδευτικές Μέθοδοι – Ομάδα Εκπαιδευομένων. Πάτρα: ΕΑΠ
Rogers, A. (1999). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο
Χατζηπαναγιώτου, Π. (2001). Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω

Σιαμάγκας Γ . Θεόδωρος